Brüt Takas Nedir ve Hisse Senedi Brüt Takasa Nasıl Alınır?

Brüt Takas Nedir ve Hisse Senedi Brüt Takasa Nasıl Alınır?

Brüt takas nedir sorusu merak edilen bir sorudur. Kısaca SPK tarafından belirlenmiş bazı kriterlere göre seçilmiş olan bazı hisse senetlerinin takas değişikliğine yönelik olarak yapılmış farklı bir uygulamayı ifade etmektedir. SPK’nın, Borsa İstanbul, Takasbank ve Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. ile beraber yürütmüş olduğu, yatırımcıları korumak için gereken  çalışmalar kapsamında başlatmış olduğu Brüt Takas uygulaması, bir tğr tedbir niteliği taşır. Bu duruma göre SPK, gerekli olan hallerde Borsa İstanbul’da (BİST) işlem görmekte olan bazı hisse senetlerini belirlenmiş ya da belirlenmemiş zamanlı olarak brüt takas uygulamasına dahil eder. Brüt takas sözcüğü ve brüt takasın nasıl bir uygulama alanı olduğu bir sürü yatırımcının net olarak bilmediği bir kavramdır. Brüt Takas Nedir ve Hisse Senedi Brüt Takasa Nasıl Alınır?

 

Netleştirme çalışmasının kaldırılmış hali olarak da bilinen brüt takas işlemi esas anlamıyla, İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş.(Takasbank) tarafından yapılan, aracı kurumların, gün içerisindeki her iki seans süreçlerinde yapmış olduğu alım satım işlemlerinin takas zamanı ile ilgili olmaktadır. SPK’nın brüt takas işlemine almış olduğu hisse senetlerinin, takas ve alım/ satım işlemleri içerisinde brüt takasa dahil olmayan hisse senetlerine oranla bazı farklı olayları gösterir. SPK, piyasanın oluşumunda etki etmeyen bazı hisse senetlerini brüt takasa da dahil ederek bu hisseler üzerinde oluşması muhtemel spekülatif fiyat ve miktar olaylarını önlemeye yönelik takas ve alım/satım işlemlerine de bazı kısıtlamalar getirmek durumunda kalmaktadır.

Hisse Senedinin Brüt Takasa Nasıl Alınır?

Brüt takas işlemine eklenmemiş olan hisse senetleri normal şekilde toplam hisse miktarı ve tutar anlamında netleştirme işlemine girmektedir. Brüt takasın içine alınan ve netleştirme uygulaması ortadan kaldırılmış olan hisse senetlerinde Takasbank tarafından brüt takas işlemi yapılmaktadır. Bu olaya göre aracı kurumlar ve yatırımcı anlamındaki takas alacakları Takasbank tarafından takas işleminin ardından dağıtmaktadır. Brüt takas işleminde ki hisse senetlerini satın almaya çalışan yatırımcı kişiler, takas tarihinde hesaplarının içerisinde alımı yapmak için gerekli tutarda nakit bulundurmak durumundadır. Aynı şekilde satım işlemi yapmaya çalışan yatırımcılar ise takas tarihinde hesapları içerisinde satımı  karşılayacak oranda menkul kıymet bulundurmalıdır.

Brüt Takas Hisse Nasıl Satılır?

Brüt takasa giren hisse senteleri Takasbank tarafından netleştirme işlemini ortadan kaldırır ve bu hisselerin işlem gününde ya da günlük bazda alım satımının yapılma işlemine izin çıkmaz. Brüt takas işlemi kapsamına dahil olan hisse senetlerini satmaya çalışan yatırımcılar, takas tarihi içerisinde hisse senedi satışlarını alabilecek tutardaki hisse senedini hesapları içinde bulundurmak zorundadır. Başka bir deyişle brüt takas işleminin içindeki hisselerin açıktan satışına izin çıkmamaktadır.

Netleştirme Nedir?

İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) tarafından aracı olan kurumların, gün içinde her iki seans kapsamında ç gerçekleştirmiş oldukları alım/satımlar, hisse senedi miktarı ve toplam TL tutarı olarak net bir hale getirilir. Bu durumda da bir aracının aynı tarih içerisine almış olduğu ve sattığı bir hisse miktarının toplam satış tutarına göre toplamı alış tutarı düşüldükten sonra elde edilen net bakiye miktarına bakılır ve ilgili olan aracı kurum bahsi geçen hisse için takasa borçlu duruma getirilir ya da alacaklı durumda olur. Aracının bahsi geçen hisse miktarının alış tutarı satış tutarını geçiyorsa, aracı kuruluş takas işlemine nakit borçlu olarak, satış tutarı alış tutarını geçiyorsa takas işleminden nakit alacaklı duruma gelir. Yatırımcı gözünden bakıldığı zaman ise bir hisse senedinin gün içinde alım satım işlemi yapan yatırımcı, alım satım arasında kalan net TL tutarı ve hisse oranı farkı negatif bir miktarsa bahsi geçen fark oranında ödeme ya da teslim yapmak zorundadır. Bununla beraber net TL tutarı ve hisse oranı farkı pozitif bir şekildeyse tekrar bahsi geçen fark oranında yatırımcı kişiye ödeme ya da teslimat işlemi yapılır.

Brüt Takas Uygulaması Hisseyi Nasıl Etkiler?

Brüt takas uygulamasına dahil edilen hisse senetleri kredili alış, açığa satış ve internet (online) işlemlere kapatılarak spekülatif amaçlı yatırımların önüne geçilmesi hedeflenmektedir. Böylece brüt takasa alınan hisse senetlerinin fiyatında suni dalgalanmalar yaratılarak manipüle edilmesinin büyük ölçüde önlenmesi hedeflenmektedir. Brüt takas hisselerin sadece takas işlemlerini etkileyen bir uygulama olmasına rağmen brüt takas kapsamına alınan hisselerin online emir girişine, açığa satışa, kredili işlemlere ve günlük alım/satıma kapalı olması nedeniyle spekülatif işlemlerden kaynaklanan işlem hacmi ve talep düşeceği için fiyatlarının gerilemesi beklenir. Brüt takas uygulamasından çıkarılan hisse senetlerinin fiyatlarında belirgin bir yükseliş olduğu gözlenmektedir.

 

İlgili Yazılar